Materi Bahasa Sunda

TATA WANGUN KECAP

1.      Kecap asal (kata dasar) -> dahar.

2.      Kecap randayan (kata berimbuhan) -> daharan.

3.      Kecap rejekan (kata ulang).

a.      Dwi lingga (kecap asal diulang) -> sapu-sapu.

b.      Dwi purwa (engang kahiji diulang) -> sasapu.

c.       Trilingga (3 kecap diulang) -> dar der dor.

4.      Kecap kantetan (kata majemuk) -> panon poè, kacamata.

5.      Kecap wancahan (dipondokeun / dipendekan).

atuh da -> tu da                                  nènèng -> nèng

ceuk aing ogè -> ceuk aing gè                        kasèp -> sèp

6.      Kecap memet nyaèta kecap anu asalna tina hiji omongan tuluy di cokot sawatara enggangna nu dianggep penting. ( sukro, misro, combro, colenak).

Salaki -> salak sasiki

Cileuh -> kecil tapi geuleuh

KECAP ASAL

1.      Jalma               6. Kolot            11. Sarè           16. Seuri

2.      Budak             7. Loba             12. Luncat        17. Lumpat

3.      Imah                8. Nyaho          13. Diuk           18. Tulis

4.      Hareup            9. Dahar           14. Labuh         19. Tempo

5.      Dulur               10. Ceurik        15. Datang        20. Sèpak

KECAP RUNDAYAN

Kanyahoan, tempoan, lobaan, tulisan, balageur, palinteur, diserat, pangnyeratkeun, daharan, sasarè, jalmana, careurik, diukan.

KECAP REJEKAN

1.      Dwi lingga :

Motor – motor, mobil – mobil, jalma – jalma, lumpat – lumpat, tulis – tulis, tempo – tempo, diuk – diuk, imah – imah, jalan – jalan, sapu – sapu.

2.      Dwi purwa :

Sasapu, jajalma,~

3.      Trilingga :

~

TATAWANGUN KECAP

Wangun kecap aya 6 rupa, nyaèta :

1.      Kecap asal.                  4. Kecap kantetan.

2.      Kecap nundaya.           5. Kecap wancahan.

3.      Kecap rejekan.            6. Kecap memet.

1.      Kecap Asal

Nyaèta kecap nu teu acan diropa wangunanana. Atawa kecap weuteuh anu henteu dirarangkeun.

Contona : sangu, lumpat, bodas, jalma, kuda, dst.

2.      Kecap Rundaya

Nyaèta kecap anu make rarangkèn, kabèhna aya4 rupa :

a.      Rarangkèn hareup (prefiks) :

n, m, ny, ng, pa, pi, pang, sa, si, ti, ka, nang, ba, nyang, pra, pri, per, pada, para, silih, barang.

b.      Rarangèn Tengah (infiks) :

al, ar, um, in. conto : lumpat (al) -> lalumpat.

c.       Rarangèn Tukang (sufiks) :

an, eun, ing, keun, na, ning, a, i. conto : ukur (an) -> ukuran.

d.      Campuran (kombinasi)

1.      Prefiks jeung infiks :

Ba jeung al, ba jeung ar, di jeung al, ka jeung ar, mi jeung ar/al, pa jeung ar/al, pada jeung ar/al, pi jeung ar/al, ti jeung ar/al, ting jeung ar/al.

Contona : ba jeung al ( layar ) -> balayar.

2.      Prefiks jeung sufiks :

A jeung an, di jeung an, ka jeung an, nang jeung an, pa jeung an, mang jeung an, pi jeung an, sa jeung an, si jeung an, silih jeung an/pang, pada jeung eun, sa jeung eun/keun, di jeung keun, ka jeung keun.

3.      Infiks jeung sufiks :

ar/al jeung an/eun/keun, in jeung an.

Conto : ar jeung an (bikeun) -> barikeunan.

4.      Prefiks jeung infiks jeung sufiks (nunjukeun loba) :

Di + ar/al + an, di + ar/al + keun, ka + ar/al + keun, pang + eun + na, pang + ar/al + na.

Contona : pang + ar + na (beresih) -> pangberesihna.

5.      Simulfiks (afiks anu bareng jeung kecap asal).

Contona : pi jeung eun (bapa) -> pibapaeun.

Pang/mang jeung keung (gambar) -> panggambarkeun.

3.      Kecap Rejekan

a.      Dwi purwa

Dwi purwa asal kecapna tina dwi : dua : purwa : mimiti : hartina enggang nu mimiti. Diucapkeun 2x.

Conto : cabok -> cacobok, tajong -> tatajong.

b.      Dwi lingga

Dwi lingga nyaèta nu dirajek segemblengna kecap, aya anu robah, aya oge anu teu robah sorana. Nu teu robah suarana disebut dwi murni, nu robah sorana disebut dwi reka.

1.      Dwi murni, contona :

a.      Nuduhkuen loba : bangku – bangku, jalma – jalma.

b.      Rupa – rupa, saruna sifatnya : amit – amit, pait – pait.

2.      Dwi reka, contona :

a.      Nuduhkeun rupa – rupa : unak – anik, tulang – taleng.

b.      Nuduhkeun leuwih hiji : jul – jol, cug – ceg, sur – sor.

3.      Dwi sasana, contona :

Pudigdug, pudugdug, akikik, cakakak, dsb.

KECAP ASAL

1.      Jalma               6. Seuri

2.      Budak              7. Sarè

3.      Loba                8. Batur

4.      Dahar              9. Lumpat

5.      Tulis                 10. Ceurik

KECAP RUNDAYAN

1.      Baturan           6. Ukuran          11. Lobaan

2.      Diluhur            7. Ngabaca        12. Diukan

3.      Tulisan             8. Kasapu         13. Daratang

4.      Katajong         9. Sabodas        14. Paratamu

5.      Lalumpat         10. Labuhan      15. Coretan

DWI MURNI

1.      Jalma – jalma             6. Manis – manis

2.      Meja – meja               7. Piker – piker

3.      Sapu – sapu                 8. Siku – siku

4.      Nini – nini                    9. Kuda – kuda

5.      Amis – amis                10. Pait – pait

DWI REKA

1.      Unak – unik                 6. Bulak – balik           11. Tulas – tulis

2.      Sur – sor                      7. Gurang – goring      12. Gunta – ganti

3.      Jul –jol                         8. Tulang – taleng       13. Tual – toel

4.      Curat – coret               9. Cug – ceg                14. Geura – geuri

5.      Seura – seuri               10. Kucap – kiceup      15. Geulas – geulis

DWI SASANA

1.      Pudugdug        6. Cekikik

2.      Celeketeuk      7. Pudigdug

3.      Bulukusumuk   8. Wakakak

4.      Bulukuduk       9. Cikikik

5.      Cekakak           10. Cakokok

KANTETAN

1.      Panon peè                   6. Kacang ijo

2.      Kaca panon                 7. Baju koko

3.      Sapu tangan                8. Jam tangan

4.      Buku tulis                    9. Calana pendek

5.      Kacang panjang          10. Mèja ijo

DWI PURWA

1.      Cacobok          6. Sesepak       11. Jajalma

2.      Tatajong           7. Cocokot       12. Dadahar

3.      Sasapu             8. Babalik         13. Luluncat

4.      Tutulis               9. Kakasep      14. Babajuan

5.      Cocorèt           10. Bèbèja        15. Babaturan

TRILINGGA

1.      Crang-creng-crong      6. Has-hes-hos

2.      Bag-big-bug                7. Brat-bret-brot

3.      Dar-der-dor                8. Lang-ling-lung

4.      Crat-cret-crot              9. Hah-heh-hoh

5.      Dag-dig-dug                10. Tang-ting-tung

WANCAHAN

1.      Geulis -> lis                6. Tètèh -> tèh

2.      Kasèp -> sèp             7. Abah -> bah

3.      Nènèng -> nèng          8. Umi -> mi

4.      Ujang -> jang              9. Aki -> ki

5.      Mamang -> mang       10. Nini -> ni

KECAP MEMET

1.      Cireng -> aci digoreng             6. Cilok -> aci dicolok

2.      Cimol -> aci dimolek               7. Combro -> oncom dijero

3.      Psicok -> pisang coklat            8. Colenak -> dicocol enak

4.      Sukro -> su’uk dijero               9. Misro -> amis dijero

5.      Nasgor -> nasi digoreng         10. Cilung -> aci digulung